Perakende Ticarete İlişkin Kurallarda Önemli Değişiklikler

Perakende Ticarete İlişkin Kurallarda Önemli Değişiklikler

14 Aralık 2023 tarihli 32399 sayılı Resmî Gazete’de yayınlanan Perakende Ticarette Uygulanacak İlke ve Kurallar Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik (“Değişiklik Yönetmeliği”) ile 06.08.2016 tarihli, 29793 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Perakende Ticarette Uygulanacak İlke ve Kurallar Hakkında Yönetmelik’te bazı değişiklikler öngörüldü. Bunlar esas olarak; (i) tedarik zincirindeki haksız ticari uygulamaları ile (ii) üretici, tedarikçi ve perakende işletme arasındaki ticari faaliyetlere ilişkin ödemeleri kapsamaktadır.

Değişiklik Yönetmeliği ile üretici, tedarikçi ve perakende işletmeler arasındaki ticari ilişkilerde karşılaşılan haksız ticari uygulamalar yeniden tanımlanmış ve 6585 sayılı Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’da düzenlenen haksız ticaret uygulamalarına paralel düzenlemeler yapılmıştır. Bu düzenlemelere ek olarak ticari işletmeler de büyüklüklerine göre tanımlanmıştır.

   A. Yönetmelik ile Tedarik Zincirinde Haksız Ticari Uygulamalara Getirilen Düzenlemeler

Yönetmelik’te haksız ticari faaliyetler; “üretici, tedarikçi ve perakende işletmeler arasındaki ticari ilişkilerde dengeyi bozan ve hakkaniyete aykırı sonuçlar yaratan uygulamalar” olarak tanımlanmıştır. Yönetmelik’te “Her Durumda Haksız Ticari Uygulama Kabul Edilen Uygulamalar” sıralandıktan sonra çeşitli faaliyetlerin haksız ticari uygulama oluşturacağı örnek olarak sayılmıştır.

    a. Her Durumda Haksız Ticari Uygulama Kabul Edilen Uygulamalar:

• Kalite standartlarının sağlanması amacıyla sözleşmede yer verilen ürün içeriği, kullanılacak teknoloji gibi koşullar hariç olmak üzere, herhangi bir gerçek veya tüzel kişiden mal veya hizmet teminine zorlamak.
• Kampanya maliyetini, kampanyalı satış yapmak istemeyen tarafa yansıtmak.
• Tarım ve gıda ürünlerinin tedarikinde ticari ilişkinin koşullarını yazılı sözleşmeyle veya taraflar arasındaki mutabakatı gösterebilecek e-posta, faks veya elektronik ortamdaki diğer yazılı araçlarla belirlememek.
• Karşı tarafın aleyhine tek taraflı değişiklik yapma yetkisi veren veya vade, iade ve kampanya koşulları gibi esaslı hususlarda açık ve anlaşılır olmayan hükümlere sözleşmede yer vermek.
• Aktivite, reklam, dergi, anons ve benzeri şekillerde tanıtım hizmeti veya teşhir ünitelerinde özel konumlandırma hizmeti gibi ürün talebini doğrudan etkileyen herhangi bir hizmet vermediği ve verdiği hizmetin türü, süresi ve/veya sayısını ve hizmet bedelinin tutar ya da oranını sözleşmede belirtmediği halde prim ve bedel almak veyahut mağaza açılışı ve tadilatı, ciro açığı, banka ve kredi kartı katılım bedeli ve başka adlar altında prim ve bedel almak.
• Karşı tarafın kusurundan kaynaklanan durumlar hariç olmak üzere, üretim tarihinden itibaren otuz gün içinde bozulabilen tarım ve gıda ürünlerine yönelik siparişleri, ürünün teslim tarihinden önceki otuz gün içinde iptal etmek.
• Karşı tarafın kusurundan kaynaklanan durumlar hariç olmak üzere, üretim tarihinden itibaren otuz gün içinde bozulabilen tarım ve gıda ürünlerinin tesliminden veya mülkiyetinin devrinden sonra bozulma ya da zayi olma gibi maliyetleri yansıtmak.

    b. Haksız Ticari Uygulama Örneği Olarak Belirtilen Faaliyetler:

• Karşı tarafın kusurundan kaynaklanan durumlar hariç olmak üzere idari ve cezai yaptırımlara veya müşteri şikayetlerine ilişkin maliyetleri yansıtmak.
• Kararlaştırılan teslim tarihine uyulmaması, ürün niteliğinin ve saklama koşullarının sağlanmaması gibi nesnel ölçütlere dayanan aykırılık hallerinde uygulanacak hükümlere sözleşmede yer verilmediği hâlde ya da kamu kurumlarına veya adli mercilere başvuruda bulunulduğu gerekçesiyle, ürünlerin listeden çıkarılması, sipariş edilen ürün miktarının azaltılması, bu ürünlere ilişkin pazarlama ya da kampanya benzeri hizmetlerin durdurulması veya mali yükümlülük getirilmesi gibi ticari misillemelerde bulunmak.
• İşletme ölçeği ile ürün ve faaliyetlerine ilişkin esaslı hususlarda gerçek dışı veya yanıltıcı açıklama veya bildirimde bulunarak karşı tarafın zararına sebep olmak.
• Perakende Ticarette Uygulanacak İlke ve Kurallar Hakkında Yönetmelik’in 12/C maddesinin birinci fıkrasında belirtilen hızlı tüketim malları hariç olmak üzere üretim tarihinden itibaren 30 gün içinde bozulabilen tarım ve gıda ürünlerini tesliminden veya mülkiyetinin devrinden sonra satılamadığı gerekçesiyle iade etmek.

    B. Değişiklik Yönetmeliği ile Getirilen Ödemeye İlişkin Düzenlemeler

Değişiklik Yönetmeliği ile perakende ticarete konu ödemelerin, sözleşmede öngörülen sürede yapılması gerektiği düzenlenmiştir. Tarım ve gıda ürünlerine ilişkin ödemelerin ise ürün tipine bağlı olarak farklı sürelerde yapılabileceği belirtilerek aşağıdaki ayrım öngörülmüştür:

1. Üretim tarihinden itibaren 30 gün içindebozulabilen tarım ve gıda ürünlerinin tedariki için ödeme süresinin alacaklının borçludan daha küçük ölçekli olması durumunda ‘30 günü’; diğer durumlarda ise ‘45 günü’ geçemeyeceği belirtilmiştir.
2. Üretim tarihinden itibaren 30 gün içinde bozulmayantarım ve gıda ürünlerinin tedariği açısından ise alacaklının küçük, borçlunun orta veya büyük ölçekli ya da alacaklının orta, borçlunun büyük ölçekli olduğu durumlarda ödeme süresi ’60 gün’ olarak belirlenmiştir.

Ayrıca, yine yukarıdaki yer alan süreler hesaplanırken teslim tarihi ve mülkiyetin devredildiği tarih arasında öncelikli tarih esas alınacakken, kısmı teslimlerde her bir teslimat tarihi dikkate alınacaktır. Teslim tarihi belirlenemiyorsa sevk irsaliyesinin düzenlenme tarihi esastır. Ödemenin süresinde yapıldığını da bizzat borçlu ispatlamakla yükümlüdür.

Anılan düzenlemeler, 1 Ocak 2024'te yürürlüğe girdi.

    C. Değerlendirme

Değişiklik Yönetmeliği ile 06.08.2016 tarihli Perakende Ticarette Uygulanacak İlke ve Kurallar Hakkında Yönetmelik’te başta tanımlar olmak üzere çeşitli değişiklikler öngörülerek her durumda haksız ticari uygulama teşkil edecek faaliyetler düzenlenmiş ve bu faaliyetler sınırlı sayıda olmayacak şekilde örneklendirilmiştir. Yönetmelik kapsamında, ödeme konularında taraflar arasında oluşabilecek anlaşmazlıkları azaltmak, vadeleri kısaltarak üretici veya tedarikçinin nihai fiyat oluşturulurken finansman maliyetini ve fiyatları düşürmek, aynı zamanda taraflar arasında adil bir denge sağlamak amaçlanmaktadır.