E-Ticarette Yeni Dönem: E-Ticaret Platformlarına İlave Yükümlülükler Getiriliyor
E-Ticarette Yeni Dönem: E-Ticaret Platformlarına İlave Yükümlülükler Getiriliyor
Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun [“Değişiklik Kanunu”] 1 Temmuz 2022 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulu’nca kabul edilerek yasalaştı ve 7 Temmuz 2022 tarihli Resmî Gazete’de 7416 sayılı kanun olarak yayınlandı. Düzenleme ile 05.11.2014 tarihli ve 29166 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanmış olan 6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’da [“Kanun”] pek çok değişiklik yapılarak özellikle aracı hizmet sağlayıcılar için e-ticaret lisansı alınması ve yenilenmesi, reklam ve tanıtımlarım kısıtlanması, platforma ait markaların satılmasının kısıtlanması gibi pek çok yeni yükümlülük ve kısıtlamanın getirilmesinin yanı sıra, Kanun’da yer alan tanımlamalara yenileri ekleniyor.
Bu yazımızda, Değişiklik Kanunu’nun en dikkat çekici yönlerini ele alarak özetleyeceğiz.
Tanımlar
Değişiklik Kanunu ile, Kanun’da halihazırda var olan “aracı hizmet sağlayıcı” ve “hizmet sağlayıcı” kavramlarının yanı sıra “elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı” ve “elektronik ticaret hizmet sağlayıcı” kavramları da tanımlanıyor.
Bunlardan elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı “Elektronik ticaret pazar yerinde elektronik ticaret hizmet sağlayıcıların mal veya hizmetlerinin teminine yönelik sözleşme yapılmasına ya da sipariş verilmesine imkân sağlayan aracı hizmet sağlayıcıyı” [“Aracı”] ifade ederken, elektronik ticaret hizmet sağlayıcı ise “Elektronik ticaret pazar yerinde ya da kendine ait elektronik ticaret ortamında mal veya hizmetlerinin teminine yönelik sözleşme yapan ya da sipariş alan hizmet sağlayıcıyı” ifade ediyor.
Her ne kadar Kanun’a yeni eklenen tanımlar halihazırda var olan aracı hizmet sağlayıcı ve aracı hizmet sağlayıcı tanımlarının daha belirli halleri gibi görünse de mevcut düzenlemeler kapsamında Aracı olarak kabul edilmeyecekleri özel olarak belirtilen sigorta acenteleri, seyahat acenteleri, bankalar ve elektronik para kuruluşları gibi şirketler dışında kalan bir platformun aracı hizmet sağlayıcı olup elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı olmaması veya hizmet sağlayıcı olup elektronik ticaret hizmet sağlayıcı olmaması olası görünmüyor.
Lisans Yükümlülüğü
Değişiklik Kanunu ile düzenlenen yeni yükümlülüklerin başında lisans alma ve yenileme yükümlülüğü geliyor. Düzenlemeye göre bir takvim yılındaki net işlem hacmi on milyar Türk lirasının ve iptal ve iadeler hariç işlem sayısı yüz bin adedin üzerinde olan Aracılar ve elektronik ticaret hizmet sağlayıcılar, faaliyetlerine devam edebilmek için Ticaret Bakanlığı’ndan lisans almak ve zamanı geldiğinde de lisansını yenilemek zorunda.
Lisans alınması ve yenilenmesi için ilgili tarafından ödenmesi gereken ücret ise yine ilgilinin işlem hacmine göre artan oranlı olarak belirleniyor ve en alt dilimde işlem hacminin on binde üçünden en üst dilimde işlem hacminin yüzde yirmi beşine kadar çıkıyor. Bu bağlamda, 65 milyar Türk lirasını aşan işlem hacmine sahip bir platformun bu miktarı aşan işlem hacminin %25’i tutarında ve işlem hacminin geriye kalan kısmı için ise azalan oranlarda lisans ücreti ödemesi gerekecek.
Tüm Aracılar için Getirilen Yükümlülük ve Kısıtlamalar
Değişiklik Kanunu’nun getirdiği en önemli kısıtlamaların başında Aracıların kendi markalarını taşıyan ürünleri satmasının yasaklanması geliyor. Düzenlemeye göre Aracılar, aracılık hizmeti sunduğu elektronik ticaret pazar yerlerinde kendisinin veya ekonomik bütünlük içinde bulunduğu kişilerin markasını taşıyan ya da marka kullanım hakkını haiz olduğu malları satışa sunamayacak veya satılmasına aracılık edemeyecek. Bununla beraber bu malların, farklı elektronik ticaret ortamında satışa sunulması halinde dahi bu ortamlar arasında erişim imkânı sunulamayacak. Ancak elektronik ticaretten elde ettiği gelir, marka sahibinin toplam satış hasılatının yarısından azını oluşturuyorsa veya ilgili platformda münhasıran Aracının markasını taşıyan ürünler bayilik, acentelik gibi sözleşmeler kapsamında satışa sunuluyorsa bu düzenleme uygulanmayacak. Keza söz konusu yasak kitap, dergi ve e-kitap okuyucular için geçerli olmayacak.
Tüm Aracılara yüklenen diğer sorumluluklar ise özetle hukuka aykırı olduğu tespit edilen ilan ve içeriklerin yayından kaldırılması, elektronik ticaret hizmet sağlayıcıların bilgilerini doğrulama, elektronik ticaret hizmet sağlayıcılarının rızası olmadan markalarının reklam amaçlı kullanılamaması ve elektronik ticaret hizmet sağlayıcılarına haksız ticari uygulamada bulunmamaktan ibaret olacak.
Aracıların elektronik ticaret hizmet sağlayıcıların markalarını kullanarak reklam yapmasını engelleyen düzenlemeye benzer biçimde, elektronik ticaret hizmet sağlayıcıları da kendilerine ait olmayan marka ve alan adlarını kullanarak reklam yapamayacak.
Tüm Aracıları ilgilendiren yukarıdaki düzenlemelerin yanı sıra, Değişiklik Kanunu ile net işlem hacmine göre belirlenen özel yükümlülükler de bulunuyor.
Net İşlem Hacmi 10 Milyar Türk Lirasını Aşan Aracılar
Net işlem hacmi 10 milyar Türk lirasını aşan Aracılar, elektronik ticaret hizmet sağlayıcı ve alıcılardan elde ettiği verileri, yalnızca aracılık hizmetlerinin sunulması amacıyla kullanabilecek ve diğer platformlarla rekabet ederken kullanamayacak. Aynı zamanda elektronik ticaret hizmet sağlayıcının satışları dolayısıyla elde ettiği verilerin bedelsiz taşınmasına ve bu veriler ile bunlardan elde ettiği işlenmiş verilere bedelsiz ve etkin şekilde erişim sağlanmasına teknik imkân sunulması gerekecek.
Bu Aracılar borsaya kote edilmemiş paylarının arasından şirket paylarının %5’i veya daha fazlasının el değiştirmesi, başka bir şirketin devralınması veya Aracı tarafından yeni bir şirket kurulması halinde bir ay içinde bu işlemi Ticaret Bakanlığı’na bildirmekle yükümlü olacağı gibi, faaliyetleri, yönetim ve organizasyon yapısı, mevcut pay sahipleri ve bunların pay oranları ile iştirakleri ve iştirakleri nezdindeki pay oranları, ekonomik bütünlük içinde bulunduğu kişi bilgileri, finansal tabloları ve finansal durumu ile mevzuata uyumlarına ilişkin bağımsız denetim raporunu da Ticaret Bakanlığı’na sunacak.
Net işlem hacmi 10 milyar Türk lirasını aşan Aracılara uygulanan verilerin kullanımına ilişkin yükümlülükler ve mevzuata uygunluk raporunun Ticaret Bakanlığı’na gönderilmesine ilişkin yükümlülük, aynı durumdaki elektronik ticaret hizmet sağlayıcılar için de kıyasen uygulanacak.
Net İşlem Hacmi 30 Milyar Türk Lirasını Aşan Aracılar
Düzenlemeye göre bir takvim yılındaki net işlem hacmi 30 milyar Türk lirasının ve iptal ve iadeler hariç işlem sayısı yüz bin adedin üzerinde olan Aracılar için net işlem hacmine oranla reklam ve indirim bütçesi hesaplanacak.
Her yıl TÜFE oranında değişecek ve ilk yıl 30 milyar Türk lirası olarak belirlenecek olan sınırın altında kalan net işlem hacminin %2’si ve bu sınırın üstünde kalan kısmın ise binde üçü reklam bütçesi olarak kullanılabilecek. Reklam bütçesinin yanı sıra, ayrıca hesaplanacak indirim bütçesi de reklam bütçesine denk olacak. İndirim bütçesine ise müşterilere sunulan her türlü promosyon, ödül, puan, kupon, hediye çeki ve benzeri olanaklar dahil olacak. Elektronik ticaret hizmet sağlayıcıların alternatif kanallardan satış veya reklam yapması da Aracılar tarafından engellenemeyecek.
Net işlem hacmi 30 milyar Türk lirasını aşan Aracılar için belirlenen reklam ve indirim kısıtlamaları aynı durumdaki elektronik ticaret hizmet sağlayıcılar için de kıyasen uygulanacak.
Net İşlem Hacmi 60 Milyar Türk Lirasını Aşan Aracılar
Net işlem hacmi 60 milyar Türk lirasının ve iptal ve iadeler hariç işlem sayısı yüz bin adedin üzerinde olan Aracılar ise yukarıda belirtilen yükümlülük ve kısıtlamalara ek olarak ekonomik bütünlük içerisinde bulundukları banka veya şirketlerin sundukları hizmete ilişkin faaliyette bulunmasını sağlayamayacak ve ekonomik bütünlük içinde bulundukları elektronik para kuruluşlarınca ihraç edilen elektronik parayı kabul edemeyecek.
Bu kategoriye giren Aracılar aynı zamanda kendileri aracılık ettikleri satışlar haricindeki elektronik satışlar için eşya taşımacılığı, kargo ve posta hizmeti de sağlayamayacak.
Bu Aracılar tarafından mal veya hizmet ilanlarının yayımlanmasına elektronik ortam sağlanması durumunda, aynı ortamda mal veya hizmet teminine yönelik sözleşme yapılmasına ya da sipariş verilmesine imkân sağlanamayacak.
Son olarak, net işlem hacmi 60 milyar Türk lirasını aşan Aracılar için belirlenen bankacılık ve elektronik paraya ilişkin kısıtlamalarla mal veya hizmet ilanları ile mal veya hizmet teminine ilişkin sözleşmelerin aynı ortamda yapılması yasağı da aynı durumdaki elektronik ticaret hizmet sağlayıcılar için de kıyasen uygulanacak.
Yürürlük Tarihi ve Cezalar
Değişiklik Kanunu’nun reklam ve indirim harcamalarına ilişkin kısıtlama getiren hükümleri 1 Ocak 2023’te 2022 yılı bilançoları üzerinden hesaplanarak yürürlüğe girecek ve uygulanmaya başlayacak. Veri kullanımı ve taşınmasını düzenleyen hükümler ile Ticaret Bakanlığı’na bildirim yükümlülüğüne ilişkin hükümler ise 1 Ocak 2024’te yürürlüğe girecek.
Yukarıda sayılanların dışında kalan haksız ticari faaliyette bulunmama ve elektronik ticaret hizmet sağlayıcıların bilgilerini doğrulama gibi diğer hükümler de 1 Ocak 2023’te yürürlüğe girecek. Ancak Değişiklik Kanunu’nda öngörülen uyum süresi uyarınca şirketlerin Aracıların kendi markalarını satması yasağı, bankacılık ve elektronik para faaliyetlerine ilişkin yasak ve kargo faaliyetlerinin kısıtlanmasını düzenleyen hükümlere 1 Ocak 2024 öncesinde uyumlu hale gelmiş olması gerekiyor. Lisans alma ve yenileme yükümlülükleri ise 1 Ocak 2025 tarihinden itibaren yerine getirilecek.
Bu tarihlerden sonra şirketlerin Değişiklik Kanunu ile eklenen Kanun hükümleri ile uyum içinde olmadığının tespit edilmesi halinde Kanun’a aykırılığın kaynaklandığı hükme göre değişmek üzere on bin Türk lirasından 20 milyon Türk lirasına ve internet sitesine erişimin engellenmesine kadar değişen cezalar verilecek. Kanun’a aykırılığın tekrarlanması halinde de bu cezalar kademeli olarak arttırılabilecek.
Değerlendirme
Elektronik ticarette rekabet ortamının korunması ve piyasaya yeni aktörlerin girişinin mümkün kılması amaçlarını taşıyan Değişiklik Kanunu, tekelleşme eğiliminin gitgide güçlendiği elektronik ticaret alanını tüm aktörlere yönelik net yükümlülükler ve sert cezalar ile düzenliyor.
Her ne kadar Değişiklik Kanunu ile pek çok kötüye kullanımın önüne geçilebilecek olsa da, bir yandan piyasaya girişlerin artmasını hedeflediği söylenen düzenlemenin bir yandan da net işlem hacminin %25’ine varan yıllık lisans ücreti yükümlülüğü ve Aracıların kendi markalarını satmasına getirilen yasaklama gibi hükümler içermesi, piyasa üzerinde daraltıcı etkiye de sahip olabileceği hususunda tartışmalara şimdiden yol açtı.
Ancak düzenlemenin iktisadi sonuçları ne olursa olsun, etkilenecek tüm şirketlerin düzenlemeye uyumlu hale gelmek için en kısa zamanda hukuki adım atmaları ve olası bir ceza riskini Değişiklik Kanunu’nun yürürlüğe giriş tarihinden önce ortadan kaldırmaları gerekiyor.