Güncel Mahkeme Kararları Işığında E-Ticaret Sitelerinin Ayıplı Mal veya Hizmetten Sorumluluğu

Aracı hizmet sağlayıcı 6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’da [“ETDHK”], “başkalarına ait iktisadi ve ticari faaliyetlerin yapılmasına elektronik ticaret ortamını sağlayan gerçek ve tüzel kişiler” şeklinde tanımlanmaktadır. Günümüzde elektronik ticaretin en önemli aktörlerinden olan n11, Trendyol, GittiGidiyor, Amazon gibi elektronik ticaret platformları da bu kapsamda nitelendiriliyor. Bu platformlar kısaca, alıcı ve satıcıları internet üzerinden buluşturarak sözleşmenin akdedilmesine ve ifasına aracılık etmekte. Bu yazımızda e-ticaret sitelerinin “aracı hizmet sağlayıcı” olarak sorumluluklarını ve bu kapsamda sunulan ayıplı maldan sorumlu olup olmadıklarını son Yargıtay kararları ışığında ele alacağız.

1. ETDHK Uyarınca Sorumluluğun Kapsamı

Elektronik ticaretin sağlıklı yürütülebilmesi için gerekli olan güven ortamını sağlamak adına ETDHK ile aracı hizmet sağlayıcılarına bazı yükümlülükler getirilmiş ve aracı hizmet sağlayıcılarının kendi nezdinde gerçekleşen işlemlerden sorumluluğu bunlarla sınırlandırılmıştır. Buna göre aracı hizmet sağlayıcısı, Elektronik Ticarette Hizmet Sağlayıcı ve Aracı Hizmet Sağlayıcılar Hakkında Yönetmelik [“Yönetmelik”] ile belirlenmiş olan bilgilerin alıcılara sunulması, kişisel verilerin korunması, siparişe ilişkin bildirimlerin yapılması ve işlem kayıtlarının saklanması ile sorumlu tutulmuştur.

Aracı hizmet sağlayıcıları, hizmet sundukları elektronik ortamı kullanan kişilerce sağlanan içerikleri kontrol etme ve bu içerik ile içeriğe konu mal veya hizmetle ilgili bir hukuka aykırılığın söz konusu olup olmadığını araştırmakla yükümlü değildir. Yargıtay 3. Hukuk Dairesi de 2021 yılında verdiği bir karar ile aracı hizmet sağlayıcısı olan ÇiçekSepeti’nin satıcı ile alıcı arasındaki satış sözleşmesinden kaynaklanan mal veya hizmetin ayıplı olup olmadığını araştırmakla yükümlü olmadığını vurgulamakta ve böylece, platformu kullanan kişilerin sağladığı içerikler dolayısıyla aracı hizmet sağlayıcısının sorumlu tutulamayacağını ortaya koymaktadır. [1]

Ancak aracı hizmet sağlayıcının tüketiciye sunduğu hizmete ilişkin olarak ETDHK ile belirlenen ve Yönetmelik ile detaylandırılan yükümlülüklerin ihlal edilmesi halinde, sunulan malın veya hizmetin ayıplı olması nedeniyle aracı hizmet sağlayıcısının sorumlu tutulması mümkün. Nitekim, Yargıtay 13. Hukuk Dairesi 2018 yılında verdiği bir kararında, bilgilerini eksik dolduran hizmet sağlayıcı konumundaki satıcıya ilişkin olarak, satıcının bu yükümlülüklerine uymasını temin etmeyen aracı hizmet sağlayıcısı olan GittiGidiyor’un bilgi verme yükümlülüğünü ihlal ettiği gerekçesiyle sunulan ayıplı hizmetten sorumlu olacağını ifade etmiştir. [2]

2. TKHK Uyarınca Sorumluluğun Kapsamı

Aracı hizmet sağlayıcıları, 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun [“TKHK”] çerçevesinde “mesafeli sözleşme kurulmasına aracılık edenler” olarak değerlendiriliyor. Sadece aracılık hizmetinde bulunan aracı hizmet sağlayıcıları, satıcı ya da hizmet sağlayıcı ile tüketici arasında kurulan mesafeli satış sözleşmesinin tarafı olmadıkları için TKHK kapsamında sorumlulukları sadece yapılan işlemlerin kayıtlarını tutmak ve istenilmesi halinde bu bilgileri vermekten ibaret. Ancak, satıcı veya sağlayıcı ile yaptıkları sözleşmeye aykırı fiillerinden dolayı sorumlulukları doğabilir.

Uygulamada genellikle “hizmet koşulları” veya “üyelik sözleşmesi” adı altında aracı hizmet sağlayıcılarının alıcı ve satıcılara sunacağı hizmetlerin çerçevesi çizilmektedir. Böyle bir onay metni oluşturulmasa dahi Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği’nde ön bilgilendirme, sözleşme bedelinin transferi gibi teknik hususların, elektronik ticaret platformun sistemleri üzerinden yerine getirileceği belirtildiği için aracı hizmet sağlayıcıları ile tüketiciler arasında TKHK bağlamında bir hizmet ilişkisi ve hizmet sözleşmesinin var olduğu ortadadır. Fakat anılan hizmet sözleşmesinde özel bir yükümlülük öngörülmedikçe, tüketiciye karşı olan sorumluluk işlem kayıtlarını saklama, bilgi verme, bilgileri gösterme ve ön bilgilendirme formunun tüketiciye sunulması gibi hususlarla sınırlıdır. Dolayısıyla TKHK anlamında da aracı hizmet sağlayıcı, mesafeli satım sözleşmelerinden kaynaklanan temerrüt, ayıp veya cayma hakkının kullanılması nedeniyle malın değişimi veya bedel iadesi gibi taleplerin yerine getirilmesinin temin edilmesinden sorumlu tutulamaz.

3. Basiretli İş İnsanı Gibi Davranma Yükümlülüğü

Son olarak, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’na göre tacirlerin ticaretleriyle ilgili olarak basiretli iş insanı gibi hareket etme yükümlülüğü bulunmaktadır. Aracı hizmet sağlayıcılar bakımından bu yükümlülük, tüketicilerin elektronik ticaret platformları üzerinde alışveriş yaparken satıcıdan ziyade platforma duyduğu güvenin ön plana çıkmasından doğar. Nitekim tüketiciler aracı hizmet sağlayıcısının basiretli bir iş insanı gibi hareket ederek satıcıların suistimal edemeyeceği bir iş modeli oluşturduğuna güvenirler. Yani, tüketicilerin, satıcıya karşı platformun desteğini alacağı yönünde haklı bir beklentisi bulunur. Bu nedenle, satıcı kaynaklı bir hukuka aykırılık durumunda aracı hizmet sağlayıcısının sorumluluktan kurtulabilmesi için basiretli bir iş insanı gibi hareket ederek gerekli tüm tedbirleri aldığını göstermesi gerekir.

İşte bu yükümlülük sayesinde satıcı tarafından mağdur edilen tüketicinin mağduriyetini aracı hizmet sağlayıcısına başvurarak gidermesi mümkün olabilir. Aracı hizmet sağlayıcısının basiretli iş insanı gibi davranma yükümlülüğüne ilişkin olarak GittiGidiyor aleyhine 2018 yılında verilen ve Yargıtay tarafından da onanan kararda, aracı hizmet sağlayıcısının kendi platformu üzerinde satış yapan kişilerin güvenilirliğine yönelik araştırma yükümlülüğü bulunduğunu, dolayısıyla dolandırıcılık kastıyla hareket eden satıcının tüketiciyi uğrattığı zararlardan sorumlu tutulacağı kabul edilmiştir. Mahkemeye göre davalı tüketici, GittiGidiyor’un unvanına güvenerek o portal üzerinden alışveriş yapmaktadır ve bu nedenle, platformun “kötüniyetli, dolandırıcılık kastı ile hareket edenlere yer sağlamak suretiyle tüketicileri mağdur etmemesi” gerekmektedir. Aksi takdirde ise platform doğacak zarardan sorumlu tutulabilir. [3]

Özetle, elektronik ticaretin en önemli aktörlerinden biri olan aracı hizmet sağlayıcılarının sorumluluğu kural olarak, bilgi verme, kişisel verileri koruma, siparişe ilişkin bildirimleri yapma, işlem kayıtlarını saklama ve basiretli bir iş insanı gibi hareket etme ile sınırlıdır. Ancak basiretli iş insanı gibi hareket etme yükümlülüğünün bir uzantısı olarak, platform üzerinden mal veya hizmet sunan kişilerin güvenilirliğini araştırmakla da yükümlüdürler. Bu sayede mesafeli satış sözleşmesinin tarafı olmasalar dahi bu yükümlülüğün ihlali nedeniyle tüketiciye sunulan ayıplı mal veya hizmetten, hatta uğranılan sözleşmesel zararlardan sorumlu tutulmaları mümkündür.

[1] Yargıtay 3. Hukuk Dairesi 15.11.2021 T. ve 2021/4000 E., 2021/11403 K.

[2] Yargıtay 13. Hukuk Dairesi 14.12.2018 T. ve 2017/5834 E., 2018/12148 K.

[3] Yargıtay 13. Hukuk Dairesi 14.12.2018 T. ve 2017/5834 E., 2018/12148 K.